Notariat polski współtworzy europejską przyszłość wymiaru sprawiedliwości - projekt JuWiLi II

Przedstawiciele polskiego notariatu aktywnie uczestniczyli w berlińskich spotkaniach podsumowujących prace nad projektem JuWiLi II – Justice without Litigation (Sprawiedliwość bez Sporu). To międzynarodowa inicjatywa, której celem jest stworzenie bardziej dostępnego, sprawnego i przyjaznego obywatelom wymiaru sprawiedliwości w Europie.

Czym jest projekt JuWiLi II?

JuWiLi II to dwuletni projekt realizowany w ramach programu EU Justice Programme 2021–2027 i współfinansowany przez Komisję Europejską. Koordynowany przez Austriacką Izbę Notarialną, zrzesza 29 organizacji z 22 państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym polski notariat oraz ośrodki naukowo-badawcze.

Projekt opiera się na doświadczeniach zrealizowanego wcześniej JuWiLi I, a jego nadrzędnym celem jest:

• odciążenie sądów poprzez delegowanie części czynności nieprocesowych do notariuszy,
• zwiększenie dostępności do wymiaru sprawiedliwości dla obywateli,
• opracowanie wspólnych standardów procedur w sprawach cywilnych i rodzinnych,
• promowanie wymiaru sprawiedliwości ukierunkowanego na potrzeby ludzi (people-centred justice).

Spotkania w Berlinie – krok milowy projektu

W dniach 10–11 lipca 2025 r. w Berlinie odbyły się intensywne obrady grup roboczych:

• Analizy prawnej,
• Analizy ekonomicznej,
• Ekonomii behawioralnej,
• oraz Komitetu Zarządzającego.

Uczestnicy omówili stan prac nad raportami krajowymi oraz przygotowali kolejne etapy badań i analiz. Głównym celem spotkań było wypracowanie praktycznych strategii, które w przyszłości pozwolą usprawnić procedury pozasądowe w całej Unii Europejskiej.

Wystąpienie prof. Klausa Ulricha Schmolke

Szczególnym punktem programu było przemówienie prof. Klausa Ulricha Schmolke z Uniwersytetu Gutenberga w Moguncji zatytułowane „Ograniczona racjonalność, paternalizm a prawo – zastosowanie wniosków z ekonomii behawioralnej w prawie”.

Profesor podkreślił rolę notariuszy jako „agentów równoważących” – niezależnych i bezstronnych urzędników publicznych, którzy dzięki swojej wiedzy i praktyce mogą wspierać obywateli w podejmowaniu świadomych decyzji prawnych.

Zakres badań i obszary analiz

Projekt JuWiLi II obejmuje szerokie spektrum badań interdyscyplinarnych:

• analizę prawną i porównawczą – w tym różnice w regulacjach poszczególnych państw,
• analizę ekonomiczną – ze wskazaniem korzyści dla państw, podatników i obywateli wynikających z delegowania zadań do notariuszy,
• badania z zakresu ekonomii behawioralnej – które pozwolą zrozumieć, dlaczego obywatele wybierają sąd lub notariusza w sprawach nieprocesowych,
• aspekty cyfryzacji – kluczowe dla przyspieszenia i uproszczenia procedur w przyszłości.

Dlaczego to ważne?

W wielu krajach Unii Europejskiej obserwujemy trend przenoszenia części obowiązków sądów na notariuszy, zwłaszcza w takich obszarach jak:

• sprawy spadkowe,
• rozwody za zgodą stron,
• władza rodzicielska,
• ochrona osób dorosłych.

Dzięki temu postępowania stają się szybsze, bardziej dostępne i mniej sformalizowane, a sądy mogą skoncentrować się na sprawach spornych wymagających ich bezpośredniej interwencji.

Budowanie mostów między systemami prawnymi

Projekt JuWiLi II zakłada nie tylko opracowanie rekomendacji dla ustawodawców krajowych i instytucji unijnych, ale również:

• usprawnienie współpracy transgranicznej między notariuszami,
• budowanie wzajemnego zaufania między systemami prawnymi państw członkowskich,
• opracowanie minimalnych standardów procedur obowiązujących w całej UE.

W dłuższej perspektywie efektem będzie stworzenie spójnego, przyjaznego obywatelowi europejskiego wymiaru sprawiedliwości w sprawach nieprocesowych.

Podsumowanie

Zaangażowanie polskiego notariatu w projekt JuWiLi II to ważny krok w kierunku modernizacji prawa i procedur cywilnych w Europie. Notariusze, jako niezależni urzędnicy publiczni, odgrywają coraz większą rolę w zapewnieniu obywatelom dostępu do szybkiej, skutecznej i zrozumiałej sprawiedliwości.

Rezultaty prac, które zostaną opublikowane w raportach prawnych i ekonomicznych, będą miały realny wpływ na kształtowanie polityki unijnej oraz na codzienną praktykę notarialną.

Źródła:

1. krn.org.pl
2. juwili.eu

«powrót