Lex est quod notamus...
Prawo spadkowe reguluje kwestie związane z przejściem majątku osoby zmarłej na jej spadkobierców. Spadkobiercy mogą być powołani do spadku na dwa sposoby: z ustawy lub z testamentu. W tym artykule skupimy się na pierwszym z nich, czyli na dziedziczeniu ustawowym, które ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub gdy testament jest nieważny lub nie obejmuje całości spadku.
Dotychczasowy porządek dziedziczenia ustawowego był określony w art. 931-935 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tymi przepisami, spadkobiercami ustawowymi byli:
W każdym z tych kręgów obowiązywały zasady podziału spadku, które zależały od liczby i stopnia pokrewieństwa spadkobierców. Jeśli w danym kręgu nie było żadnego spadkobiercy, dziedziczył następny krąg. Jeśli w żadnym z kręgów nie było spadkobiercy, spadek przepadał na rzecz Skarbu Państwa.
Od 15 listopada 2023 r. obowiązują nowe przepisy, które wprowadziły istotne zmiany w prawie spadkowym. Jedną z nich jest zawężenie kręgu spadkobierców ustawowych, poprzez ograniczenie kręgu zstępnych po dziadkach, wyłącznie do ich dzieci i wnuków. Oznacza to, że z trzeciego kręgu spadkobierców ustawowych zostali wyłączeni prawnuki i dalsi zstępni dziadków spadkodawcy. Jeśli więc spadkodawca nie miał dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa ani ich zstępnych, to jego spadek przypadnie tylko jego dziadkom, ciotkom, wujkom i kuzynom, a nie także dalszym krewnym.
Zmiana ta ma na celu uproszczenie postępowania spadkowego i uniknięcie sytuacji, w których spadek jest rozdrobniony na wiele niewielkich udziałów, należących do osób, które często nie miały kontaktu ze spadkodawcą. Zmiana ta ma również wpływ na wysokość zachowku, czyli części spadku, która przysługuje spadkobiercom, których spadkodawca pozbawił spadku lub ograniczył ich udział w spadku w testamencie. Zachowek jest obliczany na podstawie wartości spadku, jaki by przypadał spadkobiercy, gdyby dziedziczył on z ustawy. Zawężenie kręgu spadkobierców ustawowych oznacza więc, że w niektórych przypadkach zachowek będzie niższy.
Nowe przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego mają zastosowanie do spadków otwartych po 15 listopada 2023 r. Jeśli spadkodawca zmarł przed tą datą, obowiązują dotychczasowe zasady.
Zmiany w prawie spadkowym dotyczą nie tylko dziedziczenia ustawowego, ale także innych zagadnień, takich jak niegodność dziedziczenia, odrzucenie spadku, stwierdzenie nabycia spadku, fundacje rodzinne i wiele innych. Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej o tych zmianach, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią notarialną. Oferujemy Państwu profesjonalną pomoc i doradztwo w sprawach spadkowych, testamentowych i innych związanych z prawem spadkowym.